Chăm sóc trẻ bị COVID-19 tại nhà đúng cách theo hướng dẫn Bộ Y tế

Khi trẻ em mắc COVID-19 với các triệu chứng nhẹ hoặc không triệu chứng, việc chăm sóc tại nhà đúng cách theo hướng dẫn của Bộ Y tế là vô cùng quan trọng. Điều này không chỉ giúp trẻ nhanh chóng phục hồi, hạn chế nguy cơ chuyển nặng mà còn góp phần giảm tải cho hệ thống y tế và hạn chế lây nhiễm cho cộng đồng. Với vai trò là chuyên gia trong lĩnh vực sức khỏe trẻ em, Special Kid sẽ tổng hợp và phân tích chi tiết những hướng dẫn cụ thể, thực tế và cần thiết nhất để cha mẹ có thể an tâm, tự tin chăm sóc trẻ bị COVID-19 tại nhà một cách hiệu quả và an toàn.

Chuẩn bị kỹ lưỡng trước khi chăm sóc trẻ bị COVID-19 tại nhà

Chuẩn bị phòng cách ly và môi trường sống

• Chọn phòng riêng biệt: Ưu tiên một phòng riêng, yên tĩnh, có cửa sổ để đảm bảo thông thoáng và đầy đủ ánh sáng tự nhiên. Nếu không có phòng riêng, cần đảm bảo khoảng cách an toàn (ít nhất 2 mét) với các thành viên khác trong gia đình.
• Dọn dẹp và khử khuẩn: Thường xuyên lau chùi, khử khuẩn các bề mặt mà trẻ và người chăm sóc thường xuyên chạm vào (tay nắm cửa, bàn ghế, đồ chơi, công tắc điện) bằng dung dịch khử khuẩn thông thường (như cồn 70 độ hoặc dung dịch cloramin B 0.5%).
• Đảm bảo thông khí: Mở cửa sổ thường xuyên để không khí được lưu thông. Tránh dùng điều hòa ở chế độ kín.

Chuẩn bị vật tư y tế và đồ dùng thiết yếu

• Dụng cụ y tế cơ bản:
  • Nhiệt kế: Để đo thân nhiệt cho trẻ. Nên có cả nhiệt kế điện tử và nhiệt kế thủy ngân.
  • Máy đo nồng độ oxy trong máu (SpO2) cầm tay: Đặc biệt cần thiết nếu trẻ có bệnh nền về hô hấp hoặc có nguy cơ trở nặng.
  • Thuốc hạ sốt: Paracetamol (acetaminophen) dạng siro hoặc gói bột phù hợp với cân nặng và độ tuổi của trẻ.
  • Oresol hoặc dung dịch bù nước và điện giải: Dùng khi trẻ sốt cao, tiêu chảy hoặc nôn mửa.
  • Nước muối sinh lý 0.9%: Dạng nhỏ mũi, xịt mũi, hoặc để súc miệng họng cho trẻ lớn hơn.
  • Thuốc ho, thuốc giảm nghẹt mũi: Sử dụng theo chỉ định của bác sĩ (nếu cần).
• Vật tư phòng hộ:
  • Khẩu trang y tế: Dùng cho người chăm sóc và trẻ lớn hơn (nếu trẻ chịu hợp tác và đủ tuổi).
  • Dung dịch sát khuẩn tay nhanh: Có cồn (ít nhất 60% cồn).
  • Xà phòng: Để rửa tay thường xuyên.
• Đồ dùng cá nhân riêng: Khăn mặt, khăn tắm, bát đĩa, cốc chén riêng cho trẻ và người chăm sóc.

Các bước chăm sóc trẻ bị COVID-19 tại nhà đúng cách theo Bộ Y tế

Khi đã chuẩn bị đầy đủ, cha mẹ sẽ tiến hành các bước chăm sóc trẻ bị COVID-19 tại nhà một cách hệ thống.

Theo dõi sức khỏe trẻ thường xuyên và liên tục

Đây là bước quan trọng nhất để kịp thời phát hiện dấu hiệu chuyển nặng và có hướng xử trí.

• Đo thân nhiệt:
  • Đo ít nhất 2 lần/ngày (sáng và tối), hoặc khi trẻ có dấu hiệu sốt.
  • Ghi lại kết quả nhiệt độ và thời gian đo vào sổ theo dõi.
• Theo dõi triệu chứng hô hấp:
  • Quan sát nhịp thở: Đếm nhịp thở của trẻ trong một phút khi trẻ đang ngủ hoặc ở trạng thái yên tĩnh. Nhịp thở nhanh hơn bình thường theo lứa tuổi là dấu hiệu nguy hiểm.
    • Trẻ dưới 2 tháng: > 60 lần/phút.
    • Trẻ từ 2 tháng đến dưới 12 tháng: > 50 lần/phút.
    • Trẻ từ 12 tháng đến dưới 5 tuổi: > 40 lần/phút.
    • Trẻ từ 5 tuổi trở lên: > 30 lần/phút.
  • Quan sát các dấu hiệu khó thở: Thở gấp, rút lõm lồng ngực (phần mềm giữa các xương sườn hoặc dưới hõm ức lõm vào khi trẻ hít vào), cánh mũi phập phồng, thở khò khè, rít.
  • Màu sắc da và niêm mạc: Quan sát môi, đầu ngón tay, ngón chân có bị tím tái không.
• Theo dõi các triệu chứng khác:
  • Tần suất ho, mức độ ho.
  • Tình trạng sổ mũi, nghẹt mũi.
  • Mức độ mệt mỏi, uể oải, ngủ li bì.
  • Tình trạng ăn uống, bú sữa, lượng nước tiểu.
  • Các dấu hiệu tiêu hóa: nôn, tiêu chảy, đau bụng.
  • Tình trạng da (có phát ban không).
• Đo SpO2 (nếu có máy):
  • Đo ít nhất 2 lần/ngày.
  • SpO2 bình thường ở trẻ em là trên 95%. Nếu SpO2 dưới 95% hoặc có xu hướng giảm, cần báo ngay cho nhân viên y tế.
• Ghi chép đầy đủ: Ghi lại tất cả các dấu hiệu, triệu chứng, nhiệt độ, SpO2, liều thuốc đã dùng và thời gian dùng vào sổ theo dõi.

Dinh dưỡng hợp lý và bù nước, điện giải đầy đủ

• Chế độ ăn đầy đủ dinh dưỡng:
  • Cho trẻ ăn thức ăn mềm, dễ tiêu hóa, dễ nuốt, chia thành nhiều bữa nhỏ trong ngày để đảm bảo cung cấp đủ năng lượng và dưỡng chất.
  • Đảm bảo đủ các nhóm chất: đạm (thịt, cá, trứng, sữa, đậu), tinh bột (cháo, cơm nát, khoai), chất béo (dầu ăn, mỡ), vitamin và khoáng chất (rau xanh, trái cây tươi).
  • Đối với trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, tiếp tục cho bú sữa mẹ nếu có thể. Sữa mẹ là nguồn kháng thể tự nhiên quý giá giúp tăng đề kháng cho trẻ.
• Bù nước và điện giải:
  • Khuyến khích trẻ uống nhiều nước lọc, nước trái cây tươi, nước dừa, sữa ấm, hoặc súp, cháo loãng.
  • Khi trẻ sốt cao, nôn mửa hoặc tiêu chảy, cần bổ sung Oresol theo hướng dẫn để tránh mất nước và rối loạn điện giải.

Vệ sinh cá nhân và môi trường sống

• Vệ sinh đường hô hấp:
  • Vệ sinh mũi họng cho trẻ bằng nước muối sinh lý 0.9% (nhỏ mũi, xịt mũi) thường xuyên (3-4 lần/ngày) để làm sạch dịch tiết, giảm nghẹt mũi, ho và tạo cảm giác dễ chịu cho trẻ.
  • Hướng dẫn trẻ lớn hơn súc miệng bằng nước muối sinh lý hoặc dung dịch súc miệng chuyên dụng.
• Vệ sinh thân thể:
  • Tắm rửa hàng ngày bằng nước ấm trong phòng kín gió, lau khô nhanh chóng để tránh cảm lạnh.
  • Thường xuyên thay quần áo sạch sẽ cho trẻ.
• Vệ sinh môi trường:
  • Vệ sinh phòng cách ly hàng ngày, lau sàn nhà, các bề mặt tiếp xúc bằng dung dịch khử khuẩn.
  • Giặt riêng quần áo, khăn mặt, đồ dùng của trẻ với xà phòng và nước ấm.
  • Rác thải của trẻ (khẩu trang, khăn giấy đã sử dụng...) nên được thu gom vào túi riêng, buộc kín và xử lý theo hướng dẫn của cơ quan y tế địa phương.

Sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ

• Thuốc hạ sốt: Chỉ dùng Paracetamol khi trẻ sốt từ 38.5 độ C trở lên. Tuân thủ liều lượng theo cân nặng của trẻ và khoảng cách giữa các liều (thường là 4-6 giờ/lần). Không dùng quá liều quy định.
• Thuốc ho, thuốc giảm nghẹt mũi: Chỉ sử dụng khi có chỉ định của bác sĩ. Tuyệt đối không tự ý dùng kháng sinh hoặc thuốc kháng virus cho trẻ em nếu không có chỉ định từ nhân viên y tế.
• Không tự ý dùng thuốc: Tránh tự ý mua và sử dụng các loại thuốc không rõ nguồn gốc hoặc không có chỉ định của bác sĩ, đặc biệt là các loại kháng sinh hoặc thuốc kháng virus không phù hợp, có thể gây hại cho trẻ.

Đảm bảo trẻ được nghỉ ngơi và có tinh thần thoải mái

• Ngủ đủ giấc: Đảm bảo trẻ có thời gian ngủ đủ giấc theo lứa tuổi. Giấc ngủ đóng vai trò quan trọng trong việc hồi phục và tăng đề kháng cho trẻ nhỏ.
• Tạo không khí thoải mái: Động viên trẻ, chơi các trò chơi nhẹ nhàng, đọc sách, kể chuyện để giúp trẻ không bị căng thẳng, lo lắng khi phải cách ly. Hạn chế cho trẻ xem các tin tức tiêu cực về dịch bệnh.

Phòng ngừa lây nhiễm cho người khác

Người chăm sóc cần tuân thủ nghiêm ngặt các biện pháp phòng hộ để bảo vệ bản thân và các thành viên khác trong gia đình:

• Hạn chế tiếp xúc: Chỉ một người cố định chăm sóc trẻ, hạn chế người khác ra vào phòng cách ly.
• Đeo khẩu trang: Người chăm sóc luôn đeo khẩu trang y tế đúng cách khi ở cùng phòng với trẻ.
• Rửa tay thường xuyên: Rửa tay bằng xà phòng và nước sạch (ít nhất 20 giây) hoặc dung dịch sát khuẩn tay nhanh sau mỗi lần tiếp xúc với trẻ, sau khi chạm vào các vật dụng trong phòng cách ly, và trước khi ăn.
• Giữ khoảng cách: Cố gắng giữ khoảng cách an toàn với trẻ khi không thực hiện các thao tác chăm sóc.
• Không dùng chung đồ dùng: Tuyệt đối không dùng chung đồ dùng cá nhân (bát, đũa, cốc, khăn mặt, bàn chải...) với trẻ.

Khi nào cần đưa trẻ đi cấp cứu hoặc liên hệ y tế khẩn cấp?

Cha mẹ cần liên hệ ngay với tổng đài y tế địa phương (ví dụ 115 hoặc đường dây nóng phòng chống dịch), hoặc đưa trẻ đến cơ sở y tế gần nhất nếu trẻ có bất kỳ dấu hiệu chuyển nặng nào sau đây. Đây là những dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm mà Bộ Y tế khuyến cáo:

• Khó thở: Thở nhanh, thở gấp, thở hổn hển, cánh mũi phập phồng, rút lõm lồng ngực.
• SpO2 giảm: Nếu có máy đo SpO2 tại nhà, chỉ số SpO2 giảm dưới 95% hoặc có xu hướng giảm dần.
• Sốt cao liên tục không hạ: Sốt trên 38.5 độ C kéo dài mặc dù đã dùng thuốc hạ sốt đúng liều và đúng cách.
• Lơ mơ, li bì, khó đánh thức: Trẻ ngủ sâu bất thường, không phản ứng với tiếng gọi hoặc kích thích.
• Co giật.
• Bỏ bú, bỏ ăn hoàn toàn: Trẻ không chịu ăn uống, nôn ói nhiều không cầm được.
• Da tái, môi tím, đầu ngón tay, ngón chân tím tái.
• Đau ngực dữ dội, tức ngực.
• Phát ban hoặc các dấu hiệu của hội chứng viêm đa hệ thống (MIS-C): Sốt kéo dài, phát ban, mắt đỏ, sưng hạch, đau bụng, tiêu chảy, nôn mửa

>> Xem thêm: Trẻ em mắc COVID-19: Dấu hiệu nhận biết sớm cha mẹ cần lưu ý

Vì vậy, chăm sóc trẻ bị COVID-19 tại nhà đòi hỏi sự bình tĩnh, kiên nhẫn, sự hiểu biết và tuân thủ đúng các hướng dẫn của Bộ Y tế. Với những thông tin chi tiết và cụ thể mà Special Kid đã cung cấp, hy vọng cha mẹ sẽ cảm thấy tự tin và an tâm hơn trong hành trình bảo vệ sức khỏe bé yêu. Đừng quên rằng, phòng bệnh hơn chữa bệnh. Hãy luôn chủ động tăng đề kháng cho trẻ nhỏ ngay cả khi không có dịch bệnh để bé luôn khỏe mạnh và có một hệ miễn dịch vững vàng.

Nguồn tham khảo:

• Bộ Y tế Việt Nam - Quyết định số 2182/QĐ-BYT ngày 08/09/2021 về Hướng dẫn chăm sóc người nhiễm COVID-19 tại nhà. (Lưu ý: Luôn tham khảo phiên bản cập nhật nhất của Bộ Y tế)
• Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) - Isolating and Taking Precautions When You Have COVID-19.
• Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) - Home care for patients with suspected or confirmed COVID-19 and management of their contacts.